|
|
|
Mimo tego, że Ujazd był własnością biskupów wrocławskich to nie jest znana dokładna data budowy kościoła i powstania parafii. Jednak na podstawie analogii z innymi ośrodkami miejskimi można uznać, że powstał on w pierwszej połowie XIII wieku, krótko po lokacji. Między rokiem 1251-1253 ukazuje się w zapiskach proboszcz z Ujazdu Günther, a z lat 1285-1286 pochodzi wzmianka o proboszczu ujazdowskim Stanisławie, który był również prokuratorem (zarządcą) biskupim 1.
Jako centrala biskupich dóbr na Górnym Śląsku, zajmował Ujazd wyjątkowo ważne miejsce wśród miast tego regionu. W XIII wieku jak wykazują wystawione tu dokumenty, przebywali biskupi wrocławscy w Ujeździe przynajmniej pięć razy. Przebywał tu biskup Jan Romke (1292-1301) z czterema kapelanami. Tutaj wystawiali ważne dokumenty biskupi wrocławscy, m.in. Tomasz I w 1261 roku, Henryk z Wierzbna w 1315 roku, Przecław z Pogorzeli w 1357 roku, Wacław - książę legnicki w 1395 i w 1415 roku 2.
Ujazd od początków swego istnienia stanowił ważne ogniwo administracji kościelnej w biskupstwie wrocławskim. Był on siedzibą dziekana zwanego na Śląsku archiprezbiterem. Początki dekanatu Ujazdowskiego należy odnieść do XIII wieku, kiedy to rozpoczął się w diecezji wrocławskiej podział archidiakonatów na dekanaty. Pierwsza źródłowa wzmianka o nim pochodzi jednak z lat 1335-1342, kiedy określa się go jako Sedes Uyasdensis (siedziba). Najstarsza relacja o podziale dekanatu ujazdowskiego na parafie zachowała się w dokumencie notarialnym z roku 1376 oraz występuje w wykazie zebranego od proboszczów świętopietrza z roku 1447. W tym ostatnim dokumencie wymienia się samodzielne kościoły parafialne m.in. w Ujeździe. Dekanat ujazdowski obejmował w sumie 15 parafii 3.
Z roku 1416 mamy wiadomość o proboszczu ujazdowskim Stefanie. Bowiem w tymże roku uczynił on darowiznę na rzecz ubogich oraz na rzecz dzieci szkolnych 4.
W 1613 roku został zbudowany murowany kościół w Ujeździe, istniejący do dnia dzisiejszego, którego fundatorem był właściciel Ujazdu Mikołaj Kochcicki. Nowy właściciel Ujazdu ustanowił fundację 388 talarów i 1 kopę karpi rocznie dla proboszcza pod warunkiem, że w niedziele i święta będą wygłaszane w kościele kazania w języku niemieckim. Przed kazaniem i po nim, śpiewać miano niemieckie pieśni, po czym następowała niemiecka katechizacja. Opłacano też specjalnie kantora, żeby młodzież szkolną nauczał po niemiecku 5.
Tenże Mikołaj Kochcicki w 1639 roku wydaje mieszczanom przywilej, w którym m.in. zapewnił, że tylko katolicy będą piastowali urzędy.
Z drugiej połowy XVII wieku pochodzą ciekawe informacje o parafii ujazdowskiej. Są to relacje powizytacyjne Wawrzyńca (Laurentius) Joannstona, archiprezbitera w Namysłowie z roku 1679 i Marcina Teofila Stephetiusa, archidiakona kolegiaty przy kościele św. Krzyża w Opolu z roku 1688. W Ujeździe proboszczem był wówczas Jakub Franciszek Przypadło. Urodzony około roku 1627 w Raciborzu, wyświęcony w Nysie w roku 1654. Proboszczem a zarazem dziekanem w Ujeździe był od roku 1675. Wspomniany jako dziekan jest jeszcze w 1688 roku. Nawrócił w Ujeździe na katolicyzm 150 protestantów. Wikarym w tym czasie był Józef Franciszek Seutetus z Ujazdu. W mieście, poza kościołem farnym, był jeszcze drewniany kościół św. Bartłomieja i kaplica św. Barbary. Kaplicę św. Barbary przewróciła i zdruzgotała wichura w 1777 roku, a kościół św. Bartłomieja spłonął w 1886 roku 6.
W dniu 10 marca 1762 roku, gdy Ujazdowi proboszczował ks. Bernard Rössel, powstał pożar na plebani. Spłonęły - oprócz całej własności proboszcza - także oryginalne dokumenty, akty fundacyjne i księgi parafii św. Andrzeja.
W 1749 roku wybudowano przy źródełku poza miastem drewniany kościółek. O jego historii mówią dokumenty spisane przez proboszcza Mösera pod datą 15 maja 1861 roku, znalezione w głowicy wieży w 1931 roku w trakcie przeprowadzanego remontu. Wynika z nich, że kościół zbudował z dobrowolnych składek mieszkańców ksiądz Jerzy Janas, wikary kościoła parafialnego. Poświęcenie kościoła p.w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny nastąpiło dopiero w 1826 roku na prośbę proboszcza ks. Jana Schneidera skierowaną do Kurii Biskupiej we Wrocławiu.
W dniu 5 maja 1858 roku położono kamień węgielny pod budowę nowego, większego kościoła, jako że stary drewniany kościółek zaczął się rozpadać. Budowę zakończono w 1862 roku. Wielką sławą cieszy się źródełko wody o sile leczniczej, używanej w chorobach oczu i gorączce. Według ludowego podania cudowność tego źródełka wzięła się stąd, że znaleziono w nim kielich liturgiczny, który w połowie XVIII wieku miał zaginąć z klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie 7.
W roku 1783 proboszczem w Ujeździe jest ks. Andrzej Pawelek. Występuje on w latach 1799 i 1816 jako dziekan ujazdowski.
W 1819 roku wspomniany jako proboszcz i dziekan jest ks. Długosz.
W latach 1821-1843 proboszczem, a od 1830 roku dziekanem w Ujeździe jest ks. Jan Schneider.
Od 1858 roku występuje jako proboszcz a w 1869 roku jako dziekan ks. Möser. Jako dziekan i inspektor szkolny występuje w aktach jeszcze w 1873 roku.
Ks. Konstanty Dziadek, który urodził się w Miłonowie pow. Prudnicki święcenia kapłańskie otrzymał w dniu 3 lipca 1863 roku. Był proboszczem w Ujeździe, a od 1897 roku do swej śmierci w roku 1903 także dziekanem.
Urodzony 26 marca 1847 roku w Piekarach Śląskich Bernard Rzehulka święcenia kapłańskie otrzymał 28 kwietnia 1871 roku. Dziekanem ujazdowskim był jeszcze w 1925 roku 8.
Od 1923 roku do stycznia 1945 roku (do tragicznej śmierci z rąk żołnierzy radzieckich) proboszczem był ks. Maksymilian Gerlich.
Po nim do czasu wysiedlenia do Niemiec w lipcu 1947 roku obowiązki proboszcza pełnił dotychczasowy wikary ks. Franciszek Grabisz.
10 września 1947 roku mianowano proboszczem ks. Alojzego Kasprusza. Funkcję tę pełnił do śmierci w dniu 13 kwietnia 1969 roku.
W dniu 26 kwietnia 1969 roku ks. Werner Szygula otrzymał dekret, kierujący go do pracy w Ujeździe w charakterze proboszcza. Funkcję tę pełni od chwili obecnej 9.
|
|
|