Georges Clemenceau

Georges Clemenceau urodził się 28 września 1841 r. o godzinie piątej po południu w Mouilleron-en-Pareds. Nadano mu imiona Georges Benjamin. Przez całe życie pozostał takim człowiekiem, jakim ukształtowała go młodość i rodzinna ziemia. Rodzina Clemenceau związana była od wieków z Wandeą. Protoplastą rodu był żyjący na przełomie XV i XVI wieku, właściciel drukarni i księgarni Jehan Clemenceau. W XVII w. jeden z przedstawicieli Clemenceau z Colombier, uzyskał patentem Ludwika XIII nobilitację. Rodzina Clemenceau była średnio zamożnymi właścicielami ziemskimi, uprawiającymi nadto tradycyjny w rodzinie od XVII w. zawód lekarza. Lekarzami byli pradziad, dziad i ojciec Georgesa Clemenceau - urodzony w 1805 roku Benjamin. Benjamin Clemenceau był żarliwym republikaninem, gorącym ateistą, przeciwnikiem wszelkiej wiary. Poza medycyną zgłębiał filozofię, interesował sięmalarstwem i muzyką. Po ukończeniu studiów dzielił swój czas między Nantes gdzie prowadził praktykę lekarską, a rodzinnym zamkiem w l´Aubraie. Matka Sophie Emma Eucharis Gautreau pochodziła z drobnomieszczańskiej i protestanckiej rodziny, zamieszkałej w sąsiednim miasteczku Mouilleron-en-Pareds. Warunek, jaki postawił dr Benjamin swojej małżonce był taki, iż nigdy progu ich domu nie przekroczy żaden ksiądz ani pastor, a dzieci nie będą chrzczone i wychowywane w jakichkolwiek praktykach religijnych.

Mały Georges wraz z rodzicami i licznym rodzeństwem, miał siostry: Emmę, Sophie i Adrienne oraz braci: Paula i Alberta, letnie miesiące spędzał w l´Aubraie i Mouilleron. Cechy charakteru, poglądy i przekonania Georgesa kształtowali rodzice, przede wszystkim ojciec. Początkowo Georges uczył się w domu. Następnie uczęszczał na prywatny kurs przygotowawczy, po którym został przyjęty do V klasy Liceum w Nantes, wybierając klasę filozofii. Był średnim uczniem. Już w szkole młodego Clemenceau wciągała polityka. W rozmowach z ojcem kształtował się jego widnokrąg społeczny i polityczny.

Po ukończeniu liceum wybrał medycynę i zapisał się do Szkoły Medycznej w Nantes. W 1861 r. za zgodą ojca postanowił kontynuować studia w Paryżu na wydziale medycznym Sorbony. Między innymi dzięki znajomościom ojca nawiązał bliskie kontakty z ludźmi, którzy najmocniej oddziaływali na niego w latach młodości i przyczynili się do ukształtowania jego postawy i poglądów. Byli to Jules Michelet, Victor Hugo, Etienne Arago, Auguste Blanqui. Przy końcu 1861 r. założył Clemenceau pisemko "Travail" rozpoczynając długą karierę dziennikarską. Poglądy republikańskie zawiodły go do więzienia. Za organizację i udział w manifestacji w rocznicę narodzin II Republiki w dniu 24 lutego 1862 r. został aresztowany i osadzony w więzieniu w Mazas. Skazany 11 kwietnia na miesiąc aresztu, przebył w więzieniu łącznie z okresem śledztwa dziesięć tygodni. Z domu rodzinnego oraz lektury dzieł historycznych wyniósł znajomość dziejów, a także szacunek i przyjaźń do narodu polskiego. Studia medyczne ukończył przedstawiając 13 maja 1865 r. tezę doktorskąO powstaniu elementów anatomicznych.

Po ukończeniu studiów Georges Clemenceau zamierzał rozpocząć praktykę lekarską w Paryżu. Jednak pod wpływem przeżytego zawodu miłosnego postanowił na zawsze porzucić Francję i wyjechać do Stanów Zjednoczonych. W Ameryce rzucił się w beztroski i swobodny styl życia. Wiele podróżował po Stanach. Był w Bostonie, Filadelfii, Waszyngtonie, zwiedził południe, dotarł na Florydę. Obcięcie przez ojca funduszy finansowych, który w ten sposób chciał zmusić syna do powrotu do domu, zmusiło Georgesa do podjęcia pracy zarobkowej. Gdy otwarty w Nowym Jorku gabinet lekarski nie przynosił dochodów został nauczycielem w żeńskiej pensji w Stamford, koło Nowego Jorku. Wykładał tu język francuski oraz uczył dziewczęta jazdy konnej. Zakochał się w jednej z uczennic - Mary Plummer i po ukończeniu przez nią pensji poprosił o jej rękę. Po pewnych perypetiach - opiekun Mary, wuj Horacy Tayler, pastor nie wyrażał zgody na ślub cywilny - w dniu 23 czerwca 1869 r. burmistrz Nowego Jorku Ockey Hall połączył młodą parę węzłem małżeńskim. W połowie 1869 r. Georges Clemenceau w towarzystwie swojej młodej żony powraca do kraju zamykając pewien etap w swoim życiu.

Po powrocie do Francji Georges Clemenceau osiadł w rodzinnym l´Aubraie i rozpoczął praktykę lekarską. W 1870 r. przyszła na świat pierwsza córka Madeleine. Spokojne życie na wsi było jednak dla Clemenceau zbyt monotonne. Zamierzał przenieść się do Paryża i tam otworzyć gabinet lekarski. Powrócił również do polityki. Momentem zwrotnym w życiu Georges Clemenceau była wojna francusko-pruska. Po pierwszych porażkach armii francuskiej opuszcza dom rodzinny i 1 września 1870 r., w przeddzień klęski pod Sedanem, przybywa do Paryża. Tutaj rzuca się w wir walki politycznej biorąc czynny udział w obaleniu cesarstwa. Wkrótce mer Paryża Etienne Arago mianuje go merem XVIII dzielnicy, obejmującej robotniczy Montmartre. Clemenceau jest zwolennikiem walki do końca. Pracując bez wytchnienia formował oddziały Gwardii Narodowej, dbał o zaopatrzenie ludności w żywność i opał. W styczniu 1871 r. został wybrany deputowanym do Zgromadzenia Narodowego, gdzie należał do mniejszości sprzeciwiającej się zawarciu hańbiącego pokoju z Prusami. Starał się nie dopuścić do wojny domowej próbując prowadzić mediacje między wrogimi obozami: Wersalem i Komitetem Centralnym Gwardii Narodowej. Odrzucony przez rewolucyjny Paryż, nie przeszedł jednak na stronę reakcyjnego Zgromadzenia, 27 marca 1871 r. złoży mandat deputowanego. Nie brał udziału w Komunie Paryskiej przebywając w czasie jej trwania poza stolicą. Po upadku Komuny 23 lipca 1871 r. mieszkańcy XVIII dzielnicy wybrali go do Rady Miejskiej. W dzielnicy Montmartre, przy ul. Des Trois-Freres otworzył gabinet lekarski, w którym dwa razy w tygodniu udzielał bezpłatnych porad biedakom. Aktywny i czynny został mianowany Clemenceau sekretarzem Rady, a następnie jej vice prezydentem. Wybrany w 1874 r. na kolejną kadencję, w rok później osiągnął godność prezydenta Rady. W owym czasie mieszkał z najbliższymi w mieszkaniu przy ul. Montaigne. Rodzina jego powiększyła się. W 1872 r. urodziła się druga córka Teresa, a w rok póżniej syn Michel. Żona i małe dzieci przez większą część roku przebywały w l´Aubraie. Tam też Clemenceau spędzał - najczęściej we wrześniu - swoje krótkie wakacje. 20 lipca 1876 r. Clemenceau wziął udział w wyborach do Izby Deputowanych, w których kandydując z okręgu Monmartre, zdecydowanie zwyciężył. W jego życiu otworzył się nowy rozdział.

W 1876 r. rozpoczął Georges Clemenceau długoletnią działalność jako deputowany. W Izbie Deputowanych należał do radykalnego skrzydła republikańskiego i ostro zwalczał dominujących w rządzie tzw. oportunistów ywodzących się z dwóch ugrupowań: Lewicy Republikańskiej i Unii Republikańskiej. Żywiołem Clemenceau była krytyka, polemika, walka prowadząca do zniszczenia rywali i politycznych przeciwników. Zyskał reputację pogromcy gabinetów. Przydomek "Tygrys" nadany mu przez Allaina Targe przylgnął do niego na stałe. Swe przekonania polityczne i społeczne sformułował Clemenceau podczas przemówienia wygłoszonego 29 października 1880 r. w Marsylii. Aby pogłębić demokrację, żądał zniesienia Senatu, stałej armii i zastąpienia jej milicją narodową, rozszerzenia praw samorządu i kontroli wszelkich ogniw władzy przez wyborców oraz oddzielenia Kościoła od państwa. W sprawach społecznych zmierzał do poprawy bytu proletariatu, ale odrzucał zasadę walki klasowej. Był wówczas politykiem skrajnej, burżuazyjnej lewicy. Na początku 1880 r. za pieniądze przekazane mu przez ojca założył Clemenceau własny dziennik polityczny "La Justice". Pierwszy jego numer ukazał się 18 stycznia.

W owym czasie równolegle prowadził Clemenceau bujne życie towarzyskie. Cieszył się uznaniem i przyjaźnią wybitnych pisarzy: Emila Zoli i Edmonda de Goncourt, oraz rzeźbiarza Rodina. Był także popularny wśród impresjonistów, pozował Manetowi, a z Monetem się przyjaźnił. Wśród przyjaciół Clemenceau znajdowało się grono Polaków między innymi Fernydand Bryndza i Edmund Chojecki. Zwłaszcza ten ostatni ugruntował sympatię Clemenceau do Polski. Clemenceau cieszył się powodzeniem u płci pięknej. Głośnymi stały się jego liczne podboje i zdobycze miłosne. Była wśród nich paryska kurtyzana Leonide Leblanc, gwiazda Komedii Francuskiej Susanne Reichenberg, a następnie sławna śpiewaczka operowa Rosa Caron. Dłużej trwał romans Clemenceau z hrabiną d`Aunay. Znajomość ta przerwała ostatnie więzy łączące Georgesa z żoną. Mary pędziła życie szare i smutne, dbała o dom i opiekowała się dziećmi. W takich warunkach nawiązała romans z korepetytorem dzieci. Clemenceau zaskoczywszy kochanków, w towarzystwie komisarza policji przeprowadził do końca przewidzianą w takich sytuacjach procedurę. Szybko uzyskał rozwód z orzeczeniem jej winy, natomiast jego była małżonka jako Amerykanka została wydalona z granic Francji.

Bezkompromisowość, ostre ataki na przeciwników w Izbie Deputowanych powodowały, że liczba wrogów Clemenceau stale rosła. Wykorzystali oni aferę panamską dla wykończenia "Tygrysa". Został on oskarżony przez prawicowego deputowanego Paula Deroulede o branie dotacji z zarządu Towarzystwa Panamskiego oraz o zdradę stanu. Clemenceau zarzucił swojemu adwersarzowi kłamstwo. Doszło do pojedynku zakończonego bezkrwawo. Prasa rozpętała niesamowitą nagonkę. Chociaż zarzuty wysuwane przeciwko Clemenceau nie potwierdziły się to w wyborach powszechnych 1893 r. nie uzyskał on mandatu deputowanego. Wybory w 1893 r. oznaczały koniec pewnej epoki. Rywalizację między oportunistami i radykałami zastąpiła walka umiarkowanych z socjalistami.

Po klęsce wyborczej Clemenceau stał się bankrutem politycznym. Zajął się pogrążoną w tarapatach finansowych "La Justice" i poświęcił działalności dziennikarskiej. Najwięcej uwagi poświęcał kwestiom społecznym, pisał o położeniu robotników i ich walce, piętnował niesprawiedliwość społeczną, śledził rozwój anarchizmu i socjalizmu. Mimo wysiłków ze strony Clemenceau w pażdzierniku 1897 r. przestała się ukazywać "La Justice". Wkrótce zaczął publikować na łamach republikańsko-socjalistycznej "l`Aurore". W owym czasie zajął się Clemenceau dwiema sprawami. Bardzo mocno zaangażował się w obronę Dreyfusa. Drugą sprawą, która zaprzątała jego uwagę była sprawa Polski. W 1896 r. przeprowadził się Clemencea do mieszkania przy ul. Franklin. Mieszkał w nim do końca życia. Znowu zakochał się, tym razem w pięknej cudzoziemce Selmie Everdone. Poświęcał się także literaturze. Wystawiona w 1901 r. jego sztukaLe Voile du bonheurnie zdobyła powodzenia.

W 1902 r. Georges Clemenceau powraca do polityki - zostaje z ramienia radykałów wybrany do Senatu. W 1906 r. wchodzi po raz pierwszy do rządu obejmując sprawy wewnętrzne w gabinecie umiarkowanego radykała Jeana Sarriena. Przed Clemenceau i jego ministerstwem stanęły dwie sprawy. Pierwsza wiązała się z realizacją prawa o rozdziale Kościoła od państwa. Drugi problem wynikał z napięć i konfliktów społecznych. Został on rozwiązany przez Clemenceau poprzez użycie siły. Clemenceau ongiś obrońca robotników, przemienił się w "pierwszego policjanta Francji" zyskując dla swych poczynań aprobatę ze strony burżuazji. Gdy Sarrien podał się do dymisji, prezydent Fallieres w październiku 1906 r. powierzył Georges Clemenceau ster władzy wykonawczej republiki. Uznawszy za swój podstawowy cel zapewnienie porządku publicznego w państwie, przekreślił w praktyce głoszony przez siebie program reform społecznych. Polityka zagraniczna Clemenceau nie jest łatwa do charakterystyki i oceny. Był nacjonalistą a zarazem kosmopolitą. Nienawidził Niemców i nigdy nie pogodzil się z utratą Lotaryngii i Alzacji, lecz otwarcie nie głosił rewanżyzmu. Opowiadał się za pokojem, lecz nie był pacyfistą. Chciał Francji silnej i potężnej. Dla realizacji powyższych celów zabiegał o sojusz z Anglią i Rosją. 20 lipca 1909 r. Izba Deputowanych odmówiła rządowi Clemenceau  zaufania.

Po upadku gabinetu  Clemenceau nie krył radości i zadowolenia. Była toreakcja człowieka zmęczonego i przepracowanego. Szukał wytchnienia w samotności lub w gronie przyjaciół. Latem 1910 r. odbywa 4-miesięczną podróż do Brazylii i Argentyny gdzie wygłosił 6 wykładów na temat demokracji. W maju 1913 r. Clemenceau raz jeszcze założył dziennik polityczny "Homme Libre". Dziennik miał mu służyć w dziele przygotowania Francji do nadchodzącego wybuchu wojny. W dziedzinie polityki zagranicznej dążył do dalszego wzmocnienia porozumienia z Anglią oraz osłabienia Trójprzymierza, przez wyłączenie Włoch. Swą niechęć do caratu hamował wymogami sojuszu. Po wybuchu wojny zdecydowanie nawoływał do walki. Od stycznia1915 r. jest członkiem senackiej komisji wojny, a następnie jej przewodniczącym. Wszystkie swe siły poświęca dla zwycięstwa. 15 października 1917 r. prezydent Poincare powierza Clemenceau misję utworzenia rządu, w którym obejmuje on jednocześnie ministerstwo wojny. Wszystkie siły poświęca całkowitemu rozgromieniu Niemiec i doprowadza Francję do zwycięskiego zakończenia wojny. Clemenceau jest inicjatorem przyjętej podczas konferencji między sojuszniczej w Wersalu w dniu 6 czerwca 1918 r. deklaracji aliantów , mówiącej iż "ustanowienie zjednoczonego i niepodległego państwa polskiego z wolnym dostępem do morza stanowi jeden z warunków sprawiedliwego i trwałego pokoju oraz rządów prawa w Europie".

Georges Clemenceau był jednym z inicjatorów i niewątpliwie pierwszoplanową postacią odbywającej się w Paryżu od 18 stycznia 1919 r. do 28 czerwca 1919 r konferencji pokojowej. Został wybrany jej przewodniczącym i to on obok Wilsona i Lloyda George podejmował ostateczne decyzje. Należy stwierdzić, Ze w czasie konferencji pokojowej Clemenceau sprzyjał Polsce. W okresie konferencji 19 lutego 1919 r. został Clemenceau w czasie zamachu ranny na szczęście niegroźnie. Georges Clemenceau "Ojciec zwycięstwa" 16 stycznia 1920 r. we wstępnym głosowaniu w wyborach prezydenckich nie otrzymuje większości  głosów i wycofuje się z życia politycznego. Swą długą karierę polityczną zakończył porażką, lecz nie przyniosła mu ona żadnej ujmy.

Usunąwszy się w cień Clemenceau pozostał sobą. Do późnej starości zachował siły witalne, żywość umysłu i wielość zainteresowań. Zrazu ogarnęła go pasja podróżowania. Odbył podróże do Egiptu, odwiedził Indie, Birmę, Jawę, Cejlon, był w Grecji, wyprawił się do Ameryki. W okresie od 1921 do1925 r. napisał dwa dzieła. Pierwszym była książka poświęcona Demostenesowi. Druga książka, 2-tomowa zatytułowana"Au soir de la pensee"była prezentacją idei i przekonań  Clemenceau. Niezwykłym promieniem było jego uczucie do Marguerite Baldensperger, odwzajemnione z jej strony. Związek ten trwał do końca życia Clemenceau. Ostatnia książka napisana przez niego, jedyna przetłumaczona na język polski to"Blaski i nędze zwycięstwa".

Zmarł 24 listopada 1929 r. w swoim mieszkaniu w Paryżu. Zgodnie ze swoim życzeniem w dniu 26 listopada spoczął w Colombier, u boku mogiły swojego ojca bez żadnych ceremonii. Na grobie ani na ogrodzeniu nie ma żadnej tablicy.

Rola jaką odegrał Clemenceau w zwycięskiej dla Francji wojnie w połączeniu z jego bujnym i nieposkromionym życiem zaowocowały rychło powstaniem legendy, która spowiła postać Starego Tygrysa jeszcze za jego życia.